jabuki – 埼玉エスペラント会

佐々木照央さんの思い出

石川智恵子

佐々木さんのエスペラント界へのデビューは2002年のことだという。私が佐々木さんと初めてお会いしたのがいつだったか、よく覚えていない。彼はおそらくすぐに埼玉エスペラント会に入会したのだろうと思うが、私自身はまだ埼玉エス会の会員ではなかった。

佐々木さんが埼玉大学でエスペラントの授業を正規の授業として最初に行った2005年に私は授業を見させてもらっている。2007年にあった東大でのエスペラント授業も見せていただいたが、これは私が2002年末からJEI理事となって研究教育部長をしていたので、その関連で声をかけていただいたのだと思う。東工大でも佐々木さんはエスペラントを教えたが、実現に至るには彼の同業仲間（？）への働きかけがあったのだろうと思うし、きっと彼の人徳もあったのではないかと思われる。

2007年は、横浜で世界エスペラント大会があり、この後私は埼玉エスペラント会に入ったようだ。例会の他に、ハルペン・ジャックさんや斎藤義典さんなどとエスペラントで話す会をやっていたのだが、佐々木さんもときどき参加された。佐々木さんとハルペンさんのふたりのpoliglotoを使わない手はない、と2008年に「どうやって外国語を効果的に学ぶか」という小講演会を開催したのだが、佐々木さんは喜んで自分の体験から外国語を学ぶ楽しさと効果を市民向けに話してくれた。

大学教員として大学でのエスペラント授業を実現させたことは、それほど驚くことではない。私が一番佐々木さんに感謝しているのは、2010年に埼玉大学教育学部付属中学校で、総合学習の一環である「国際理解講座」にエスペラント授業を実現させてくれたことだ。佐々木さんの同僚であるこの中学校の校長先生が、定年退職を目前にして、佐々木さんの提案を受け入れてくれた結果だという。2学期の8回だけの授業であったが、佐々木さんは私を講師として推薦してくれた。トライアルデーには、ハルペンさん、アレクサンドラさん、サリフ・ザキロフさんなどと共に佐々木さんも来校してくれた。30人の生徒たちには好評だったのだが、担当教員（英語教師）はあまり積極的でなかったのが残念だった。

埼玉大学を退職後に、中国の棗庄学院でも6年間教えたが、ほんとうに教えることが好きだったようだ。そして、中国の学生たちをいつも誉めていた。自分が日本語を教えた学生たちが、2年目にはもう東野圭吾の小説を読めるんですよ、とうれしそうに話していたことを覚えている。心の中では、「ホントですか～？」と思いながらも、佐々木さんのうれしそうな顔を見ていると、そんなことは言えなかった。

私生活では、いろいろあったのだろう。再婚後に生まれた娘さんをとてもかわいがっていた。彼女に教えると言って、小学生向けのエスペラント教材も作ったが、これから本格的に教えようと思った頃から体調を崩されたので、もしかしたら使わずじまいになったかもしれない。2021年に小坂賞を受賞され、日本大会でオンラインで受賞記念講演をしていただいた。そのとき画面に小学生の娘さんがちょこっと登場したが、佐々木さんは気にもしていなかった。こんな小さな子を残して亡くなられたことを気の毒に思う。

中国から戻ってからは、私よりも尚志との付き合いが多くなった。尚志も別のところに書いたが、佐々木さんといえば、ワインとエスカルゴ。2005年に埼玉大学で授業を見せていただいた後に行ったサイゼリアでもエスカルゴだった。佐々木さんといえばエスカルゴ。もうご一緒することがないと思うと寂しい。

Nekrologo pri SASAKI Teruhiro

佐々木さんの笑顔を忘れない

大西道子

“エスペラント”に出会って、それまで全くご縁のなかった人たちに出会う機会が増えた。大会や合宿で何度かお会いするうちに、親しい間柄になったり、また一方的に憧れるような人が現れたりする。私にとって佐々木さんは後者。お見かけしたときは近くまで行ってご挨拶するのが楽しみだった。2012年に箱根で開催された関東連盟の大会の折にも、会場になった旅館のロビーで声をおかけした。「お嬢さんの誕生おめでとうございます！」と。「ありがとう！」と、本当に嬉しそうな笑顔で応えてくださった。あの独特の眉毛の、温かい優しい笑顔で。

もう一つ、私の記憶を書きたい。

どこの大会でだったかセミナーでだったか定かではないが、私は一度佐々木先生の講習を受けたことがある。内容は、外国語（特にロシア語）の翻訳をするとき、その内容を正しく理解して表現しなければならない。そのためにはエスペラントの存在は欠かすことができない、といったようなお話だったと思う。

ザメンホフの訳した“Fabeloj de Andersen”に話が及んだ時、「みなさんはアンデルセンがお好きですか？私はこの本の中で深く印象に残ったのは“ユダヤの少女”です。」と言われた。自分のことになるが、私はたまたまそれを読んでいた。エスペラントに出会い、初めて所属した西日暮里エスペラントクラブでこの本を目にした。子供の頃から好きだったアンデルセン童話。しかも日本ではまだ翻訳出版さていないものも含め、沢山（１０６編）の作品が収められているとのこと。無謀にも全くの初心者がその分厚い本を購入。辞書を頼りに少しずつ数年がかりで取り組んだ。解らない部分は、素通りしたり勝手な解釈をしながらではあったが。そんなことの後だったので、とても興味深くお話を聞いた。

佐々木先生は「この短い物語“ユダヤの少女”（4頁）には作者の、人間の差別に対する強い憤りと小さきもの弱きものへの慈しみの心が込められています。━ ekstere apud la muro ━　物語の最終部のこの文節が大きな意味を持っているのです。」と言われた。私には、きちんと理解できていなかった。そして胸にストンと落ちた。作者と先生がぴたりと重なって見えた瞬間だった。　

以後、何回か読み返している。その都度あの日の授業が甦る。あの温かい笑顔と共に。

心からご冥福をお祈りいたします。

2023年4月

Nekrologo pri SASAKI Teruhiro

長いエスぺランティスト人生のあれやこれや　その４

その３

Sanjo

　1977年末に結婚し、千葉市で新生活を始めたが、通勤にとても時間がかかることから、1年足らずで東京荒川区の南千住に転居した。池袋エスペラント会に通うにもとても便利で、その３に書いたように、外国人エスぺランティストへの宿泊提供も何度かした。

　ところが、転居後ほどなくして尚志が体調を崩し、入院することになったのだが、運よく池袋エスペラント会の仲間が働いている永寿病院（KOVIM-19が流行った最初の頃、院内クラスターで有名になった）が近くだったので、そこに入院した。その後も2，3度入院することになったのだが、病院に仲間がいるということで、何となく安心できた。エスペラント界は決して大きくはないが、いろんなところにいろんな人材がいて、何かのときには心強い。あらゆる職業の仲間がいると言っても過言ではないかもしれない。

　この頃、エスペラント全国合宿がさかんに行われ、焼津青少年の家での合宿は参加者が100人以上にもなる大きなイベントだった。私は結婚直後に一度参加したきりだが、若い参加者がたくさんいて、とても楽しく有意義な学習の場でもあったようだ。今ではちょっと想像できないかもしれないが。

　1982年3月に長女が生まれた。南千住は便利ではあったが、子育てにはあまり環境がよくないと思い、1983年夏に埼玉県の志木市に転居した。1984年2月には長男も誕生したので、それ以降は子育てに追われる日々となり、池袋エスペラント会に参加することはなくなったが、エスペラントを止めたわけではなかった。JEI会員は続けていたが、機関誌を読むヒマはなかった。

　1985年は、国連が定めた「国際婦人年」（1975年）が拡大されて10年目にあたり、ケニアのナイロビで世界女性会議が開催された。女性の地位向上を目指して国連が設けた「国際婦人年」とエスペラントに直接の関係はない。しかし、この会議に志木のお隣の新座市の女性職員が参加したことから、この地域でのエスペラント活動が始まった。なぜエスペラントだったのかは残念ながら聞く機会はなかったのだが、その女性職員が、働く女性も参加できるようにと公民館で夜の講座をいくつか設けた中の1つがエスペラント入門講座だった。講師をどなたにお願いするか、今となっては推測の域を出ないが、もしかしたらJEIに相談したのかもしれない。講師は梅田節子さんだった。入門講座の講師としてはうってつけだった。講座を提案した職員も一緒にエスペラントを学んだという。この講座終了後、エスペラントを続けたいという人が集まって、新座市の野火止公民館に「ステリードイStelidoj」というグループができた。

　私は私で同じ頃、住んでいた志木ニュータウンの集会所で小規模な「エスペラント展」を開いたところ、エスペラントをやってみたいという近所の女性が現れ、3，4人で学習会を始めた。グループ名を「grupo ‘88」とつけて、我が家で毎週のようにおしゃべり＋エスペラント学習を楽しんだ。Stelidojの例会には参加できなかったが、イベントへのお誘いには参加したり、梅田さんを通じて、外国人エスぺランティストの受入れは続けていた。この頃受け入れたエスぺランティストで思い出に残っているのは、Hortensioと呼ばれた韓国のチェ・ユンヒさんとか、父がアメリカ人で母が韓国人の、当時天才少女といわれた12歳くらいのサラ・ジョーンズ。彼女は、バイオリンの演奏でもすでに一流で、中国科学院への招待旅行の途中に日本に寄ったと記憶している。他にも、ソ連（当時）の言語学者、世界一周旅行中のフランス人夫妻、スウェーデンの若者カップルなど、たくさんのエスぺランティストを迎えたお陰で、会話力はキープすることができた。（続く）

2023 printempo

Malgranda vojaĝo en Saitama

（要約）さいたま市にある華林山慈恩寺を訪れました。

① Ni vizitis budhista templo Jion-ji (慈恩寺) en la urbo Saitama. Jion-ji malfermiĝis en 824 kaj ĉi tiu hodiaŭa grava konstruaĵo konstruiĝis en 1843.

② Turo de Genjō (玄奘塔) proksime de Jion-ji.

③ Turo de Genjō estas tombo de Genjō Sanzō (jp 玄奘三蔵, eo Ŝuancang Tripitako) .

④ Ĉi tio estas statuo de Genjō Sanzō. Li portas tuĉpenikon en sia dekstra mano kaj rulon de sutro en sia maldekstra mano.
Gubernio Saitama havas multajn vidindaĵojn. Bonvolu viziti Saitama!

2023 vintro

Mia unua rido en nova jaro

Tutamo

要約（Resumo en la japana）：エスペラントの学習中にエスエス辞典で単語を調べているといつもかんべむさしの短編小説を思い出す。私の初笑いの話。

Ĉu vi scias la japanan verkiston, KANBE Musasi（かんべむさし）? Mi remomoris iun verkon de li.

Nuntempe, kiam mi renkontiĝas kun nekonataj vortoj en mia esperanta legado, unue mi konsultas pri ili Esperanto-Esperantan vortaron, t.e. reta Plena Ilustria Vortaro*¹. Se mi plie trovas alian nekonatan vorton en la klariga teksto, mi plu konsultas ankaŭ pri ĝi.

Antaŭe mi kontrolis la vorton, “fermentigi”. Mi devis je kvin fojoj ripete konsulti la vortaron pri sinsekve aperintaj diversaj nekonataj vortoj. En tia tempo mi sentas min kvazaŭ mi baraktus en akvo haltigante spiron.

Post diligenta klopodo, foje mi komprenas la unuan vorton, alifoje mi ne povas atingi mian komprenon. Finfine mi konsultas pri la unua vorto Esperanto-Japanan vortaron. Kiam mi trovis la signifon simpla, mi tre malĝojas.

Tiu situacio estas simila al sceno en la verko de KANBE. La verko estas mallonga novelo, “Maniero pri produko de hidrogeno（水素製造法）”.

Iu viro, kiu ne havas eĉ iom da scioj pri scienco, devas respondi la demandon, “Diru pri maniero, kiel oni prenas hidrogenon”, en la ekzameno por eniro de kompanio. Nek solvadon de metalo en acido, nek malkomponon de akvo per elektro, li scias. Apud li troviĝas nur vortaro por ekzameno de raportado. Do, kia estas lia respondo? Ĉu li trapasis la ekzamenon sukcese?

Mi legis la novelon, kiam mi estis studento. Mi nekonscie ridis laŭte legante ĝin.

Kiam mi provis serĉi la libron en Amazon.com por relego, en mia kapo aperis alia verko. Ĝi estis la novelo de TUTUI Yasutaka（筒井康隆）, “Kansetu*²-parolmaniero（関節話法）”.

Iu viro vizitas iun fremdan stelon por krei amikan rilaton kun la stelo en la rolo kiel la ambasadoro de la Tero. Tamen, la komunik-maniero de la kosmanoj ŝajnas stranga. Kiel li komunikiĝis kun ili? Ĉu ili povis kompreni unu la alian en ordo?

Mi, sufokiĝante, ridegis ellasante larmojn pro tio, ke la novelo estas tro amuza, kiam mi legis ĝin unuafoje.

En la fino de decembro mi mendis ambaŭ librojn en Amazon.com. Kaj nun la artiko de mia mentono doloras min dank’ al ili.

Maldekstre “Maniero pri produkto de hidrogeno” de KANBE Musasi
kaj dekstre “Kansetu-parolmaniero” de TUTUI Yasutaka

Fino.

*1 https://vortaro.net/
*2 En la japana lingvo, la sonaro “kansetu” havas kelkajn signifojn. “Nerekto（間接）”, “artiko（関節）”, kaj aliaj.

2023 vintro

Japana rakonto pri kuniklo

ISIKAWA Tieko

要約（Resumo en la japana）：天津エスペラント会（中国）から今年の干支にちなんだ日本のウサギにまつわるお話の紹介を依頼されました。さて私が紹介したお話は。

Laŭ la luna kalendaro iusence komune uzata en orientaj aziaj landoj, la jaro 2023 estas la jaro de kuniklo. Mi ĝojas havi la okazon rakonti al vi ion pri kuniklo, ĉar ĉi-jaro ankaŭ estas mia jaro.

Homoj tra la mondo ŝajne havas komunan rekonon pri kuniklo; simboloj de kapablo eskapi rapide de katastrofo kaj de prospero de posteuloj pro alta reprodukta kapablo. Hodiaŭ mi prezentos al vi la rakonton bone konatan en Japanio. La titolo estas “Kaĉi-kaĉi jama”. “Kaĉi-kaĉi” estas onomatopeo de la sono kiun kaŭzas fajro-ŝtono kaj “jama” estas laŭlitere monteto. En Japanio kuniklo ĝenerale donas bonan impreson ol aliaj bestoj. Jen la rakonto.

－＊－＊－＊－＊－＊－

Antaŭ multaj multaj jaroj loĝis niktereŭto malantaŭ la domo de maljunaj geedzoj. Tiu, malbona niktereŭto ofte blasfemis kontraŭ la avo kaj ŝtelis el lia kampo batatojn nokte. Ne plu eltenante la petoladojn de niktereŭto, iun tagon avo metis kaptilon kaj kaptis ĝin. Sekvantan tagon lasante ĝin ligita en la domo, avo diris al sia maljuna edzino, ke ŝi neniam malligu ĝin, kaj foriris labori eksteren. Dume, malica niktereŭto ŝajnigante bedaŭri siajn kondutojn alparolis al bonkora avino, kaj fine sukcesis trompe mortigi ŝin kaj forkuris.

Reveninte hejmen, la avo trovis avinon mortinta kaj ploregis. Tiam venis bonkora kuniklo. Kompreninte la situacion, ĝi promesis al li venĝi lian edzinon. La kuniklo pripensis kiel puni tiun malbonan niktereŭton, kaj proponis, ke ili kune iru kolekti ekbruligajn lignetojn en la monteto. Revenvoje la kuniklo ekbruligis lignetojn sur la dorso de niktereŭto per frapo de fajro-ŝtono. Lignaĵoj brulis kaj la niktereŭto suferis severajn brulvundojn. Sekvantan tagon la kuniklo alportis al la niktereŭto ŝmiraĵon kun kapsiko kaj ŝmiris dorson de la niktereŭto per ĝi. La ŝmiraĵo multe doloris la niktereŭton.

Tamen ĝi efikis kaj post kelkaj tagoj resaniĝis la niktereŭto. La kuniklo invitis la niktereŭton fiŝkapti en la maro dirante “Mi faris du boatojn, bruna boato estas por vi.” Ili iris ekstermaren, la niktereŭto dankis kuniklon pro la boato. Subite kriis la niktereŭto “Akvo enpenetras!” “Vi devas esti punita pro la mortigo de avino!” diris kuniklo. La bruna boato farita de koto komencis fluidiĝi kaj la niktereŭto dronis. La kuniklo revenis al la avo kaj raportis pri la venĝo al tiu malbona niktereŭto.

2023 vintro

Raporto pri la Ĝenerala Kunsido Vintra kaj Zamenhofa Festo en 2022

JABUKI Cutomu

要約（Resumo en la japana）：12月3日にオンラインで埼玉エスペラント会の冬季総会とザメンホフ祭を開催しました。10名が集まり楽しい時間を過ごしました。

Ekde 2022 nia rondo komencis okazigi la Ĝeneralan Kunsidon dufoje en jaro. Nia rondo havas du membr-specojn; unu estas regula menbro, kiu ĉeestas en nia regula kunveno, kaj alia estas helpa membro, kiu ne ĉiam ĉeestas tamen subtenas nian rondon. Tial ĜK estas konvena evento, en kiu ĉiuj membroj renkontiĝas kaj interparolas pri diversaj temoj kun ĝojo. Sekvante la unuan en junio, en la 3a de decembro ni okazaigis la duan Ĝeneralan Kunsidon sur reta sistemo, jitzi. Ni okazigis ankaŭ unuan Zamenhofan Feston post vintra ĜK. Ĉi-foje 10 membroj kolektiĝis.

Kolektiva bildo de la Ĝenelara Kunsido Vintra en 2022

En komenca duona horo estis la Ĝenerala Kunsido Vintra. Mi raportis pri la stato kaj movado de nia rondo per ppt-dosiero. Ekde ĉi-jaro ni komencis retan bultenon “La Verda Gemo”*¹ kaj afiŝadon sur tvitero*². VG jam eldoniĝis ĝis la dua numero. La nombro de sekvantoj de nia tvitero atingis 100 dum 9 monatoj. Dank’ al ĉio ambaŭ iras bone. Koncerne al financo ni aranĝis en-/el-spezojn por estonteco. Ni rekomencos kolekti kotizon de regulaj membroj ekde 2023, kvankam ni haltis kolekti tiun dum kelkaj jaroj. Ni havis perspektivon de pagota kosto de nia hejmpaĝo kaj aliaj. Nia rondo povas daŭri sen rezervsumo lasita de antaŭuloj.

Post ĜK ni komencis nian unuafojan Zamenhofan Feston kun manĝeto kaj drinkaĵo mane. Ni havis du programerojn. Unu estis mia prezentado; kion mi faris por esperanta lernado en 2022. Ni interŝanĝis respektivajn manierojn pri lernado. Alia estis kvizo de s-ro ISIKAWA; al kiu religio rilatas la simboloj desegnitaj sur liaj kartoj? Ni lernis religian diversecon en la mondo. Krome ni babilis ankaŭ pri membroj, kun kiuj ni ne renkontiĝis ĉi-foje bedaŭrinde. 90 minutoj pasis rapide.

Ni okazigos la trian Ĝeneralan Kunsidon en junio, 2023.

Fino.

*1 http://saitama-esperanto.net/
*2 @saitama_eo

2023 vintro

長いエスぺランティスト人生のあれやこれや　その３

その２

Sanjo

　1975年にイギリスから帰国後は、また東京で就職し、普通の生活をしていたが、翌年春たまたま朝日新聞で「エスペラント講習会」の文字を目にした。それは池袋エスペラント会の講習会案内だった。当時は都内各所にエスペラント会があり、それぞれが講習会を行っていた。会場が住まいから近かったことと、せっかく始めたエスペラントをもっとやりたいと思い、初日からではなかったが、参加を決めた。

　当時の池袋エスペラント会には、「三羽ガラス」と言われた林健、森田健夫、梅田節子の3人に加え、若い人がたくさん集まり、とても活発に活動していた。ベトナム戦争をテーマにした早乙女勝元の「ベトナムのダーちゃん」のエスペラント訳本を出版し、かなり売れてもいた。毎週の例会は、入門講習クラスと中級者クラスに分かれ、私は以前に学習経験があるということで、中級者クラスに入った。gvidantoは森田さんだったと思う。教材は、今でもよく使われている”Paŝoj al plena posedo”とか読み物などで、けっこうまじめに勉強した。林さんは、よくエスペラント文学の話題に触れ、特にハンガリーの作家についていろいろな話を聞かせてくれた。彼は、何にも知らないわたしたちエスペラント初心者にとって知識の宝庫だった。自らもHans Jasikのペンネームで、エスペラント版ポルノ小説をたくさん書いたり、ちょっとユニークなおじさんだった。梅田さんは、すてきな声の持ち主で、エスペラントを上手に話した。こういう会の雰囲気が気に入って、いつの間にか私も池袋エスペラント会の一員になっていた。

　もう一つ、その頃の池袋エスペラント会で特徴的だったことは、会員同士で結婚したカップルが3組もあったこと。その3組目がなんと私と尚志なのです！尚志は、若い頃にエスペラントをちょっとやったことはあるが、ほとんど覚えていないということで、1976年春の池袋の入門クラスに入り、その後会に入会。今では想像できないかもしれないが、当時は若い男女会員が何人もいて、ほんとに楽しかった。全国合宿も行われており、そこで仲良くなるカップルもたくさんいたので、esperanto=edzperantoなどといわれたくらい。私たちもそういう雰囲気に押されたのかな？いつの間にか結婚することになったのが1977年末のことだった。林健さんがお仲人役を引き受けてくれた。

　結婚後1年は千葉市（検見川）に、その後は南千住に転居したが、池袋エスペラント会に通い続けた。そのころ入会してきたのが、当時早大生だった河元寛視さんと向後千春（早大教授）さん。彼らとはピクニックに行ったり、歌を歌ったり、学習したりと楽しい思い出がある。外国人エスぺランティストの例会への来訪も多かった。そのころは私も大分エスペラントがしゃべれるようになり、案内役をしたりお世話役をすることも多くなっていった。池袋エスペラント会には来訪しないが、東京に来る外国人エスぺランティストはけっこういて、南千住に移ってからは何人かをお泊めすることもあり、登録はしていなかったがpasporta servo的なことをよくやった。エスぺランティストもさまざまで、イスラエルの男性を上野のお花見に連れていったときの彼の視線は、まるでスパイのそれのように感じた。（映画の見過ぎ？）

　ユーゴスラビア（現クロアチア）の、私と同年代のZdravkaは、その後カナダ人エスぺランティストと結婚して、昨年のモントリオール世界大会ではLKKとして活躍していた。何十年もたってから、その人が元気で活躍するのを見られるのは狭いエスペラント界のお陰でもあり、うれしいことでもある。日本人エスぺランティストも来た。名古屋の三石清という人は、地元のテレビ番組「日雇い労働者の学者・三石清さん」として取り上げられたエスペラント活動の実践者で、「私の大学はエスペラントだった」との名言を残した。ランニングシャツ姿で、ハンガリーの詩人であり、ハンガリー革命における重要人物とされているペテーフィ・シャーンドルについて話してくれたのが印象に残っている。（続く）

2023 vintro

エスペラント学力検定試験対策単語リスト

ぴぴ

エスペラント学力検定試験は日本エスペラント協会が実施するエスペラント技能の検定です。
試験の概要ページ → エスペラント学力検定

エス検では筆記テストで使用されるエスペラントの単語はあらかじめ公開されています。
語学の試験といえば昔から単語の勉強のイメージが強いですよね。
単語帳で覚えるのは賛否がありますが、3級、4級の単語・意味をリストにまとめました。
エスペラントの単語はJEI学力検定試験の新基準についての単語リストを使用。対訳の日本語は広高正昭さんの実用エスペラント小辞典を使用しています。

リストの表は1行が1単語。行内容は1列目にエスペラント単語、2列目に対応の意味を１つだけ切り分け、意味が2つ以上ある場合は3列目にまとめています。
紙で学習したい場合はpdfのファイルをご利用ください。

•エスペラント学力検定試験4級単語リスト
•エスペラント学力検定試験3級単語リスト

ファイル
•エスペラント学力検定試験4級単語リスト.pdf
•エスペラント学力検定試験3級単語リスト.pdf

2023 vintro

エスペラント、日本語、そして… ―その３―

石川尚志

　前号では、PAGなどの中動態に対する定義が混迷している背景に特定の言語観、S-Vのドグマがあると指摘した。S-Vのドグマとは何かを見てゆこう。
日本語で一番短い会話として取り上げられる例で、青森地方で話される会話がある。路で行き合った知人同士の会話である。
　A:どさ？　- Kien?
　B:えさ。/ゆさ。- Hejmen /Banejon.
これで十分意思疎通ができている。対応するE-oも過不足ないではないか。別に主語や動詞が省略されていると考えなくてもよい。会話が短い理由として、吹雪の中などで、口を開いてお喋りしてると雪が入ってくるので、それを避けるため会話が最小限になる、などという説明もあるらしい。言語学者によれば古い印欧語（ギリシャ語、サンスクリットなど）には、日本語も同様だが、動詞の活用もなく、主語などもなかった。主語、述語、目的語などに関する基本的考え方は、12～13世紀に形成されたという。西暦1100年以前の古英語には主語はなかったが、現代の英語では必ず主語が必要とされIt rains.、It seems to me. のように形式主語（dummy subject、金谷氏によれば馬鹿主語）を持ってこなければならない。

　主語が必須とされる言語は、一説によれば、英、仏、独、ロマンシュ語（スイス）、オランダ語、デンマーク語、スウェーデン語、ノルウェー語のみで、その他ユーラシア、アメリカ、オセアニアを問わず圧倒的多数の言語は必ずしも主語を必要としないという。もちろんエスペラントでも主語は必須ではない。だから主語を必要とするほんの一握りの言語を標準にして普遍的文法を構築するなどというのは、おかしいという気がしてならない。金谷氏が中動態の本質の探究にあたっては、欧米の言語学者、A.メイエ、O.イェスペルセン、E.バンヴェニストや日本の文法学者、細江逸記の所説を検討している。彼が評価するE.バンヴェニストは、古典ギリシャ語とサンスクリットには受動相（態）はまだなく、能動相（態）と中動相（態）が対立していたとし、能動相を外相、中動相を内相と呼ぶ。能動態の動詞は、その行為が主語に発して他に向かう。中動態の動詞では、行為、状態は主語から他に向かわない。行為、状態の内部に主語がある。彼は、能動態と中動態を、動詞が外で働くか、内で働くかで区別したことは画期的であるが、まだ主語にこだわっていて、中動態動詞を主語と結びつけてしまった。一方、日本の文法学者細江逸記は、バンヴェニストより40年近く前の1928年に、印欧語には本来「受身、受動相」はなく、あったのは能動相と中動相の対立であり、中動相は日本語の助動詞「る・らる」と基本的に同じで、反照（再帰）、受動、自動の機能を持つ、と主張した。さらに「自然の勢い」が中動態の意味の根底にあるとする。

　金谷氏はこれらの所説、とくにバンヴェニストと細江をベースに古典語には主語がなかったという事実を重ねて、先に紹介した、中動態は「印欧語における無主語文で、機能は「行為者の不在、自然の勢いの表現」としたのである。

　ここで中動態の特色を視覚的に分かりやすくするために他の態や紛らわしい再帰形との比較を図示してみた。矢印は動作、力の方向を表す。中動態で主語と動詞が同一線上にないのは、主語は状況の変化が起こる場所を示すのみであり、動詞の主語ではない、つまりS-Vではないことを示している。「行為者の不在、自然の勢いの表現」がうまくイメージ化されているか、自信はない。

2023 vintro

Fumi ĝis la fino

Jokano

コンビニで見た出来事を書きました。

En oportuna butiko mi alviciĝis por pagi. Antaŭ mi troviĝas maljunulo. Li estas tre kaduka kaj apenaŭ staras apogante sin al muro per la mano. La vico moviĝis kaj li iras al la loko apud multaj hokoj pendigantaj pakaĵetojn de gumiaj bombonoj. Li provis preni hokon per siaj fingroj por apogi sian korpon, sed vane. Li kurbiĝas kaj apogas sin sur siaj genuoj. Li havas mezaĝan akompananton, tamen li foriris al alia loko en la butiko.

La maljunulo havas skatoleton de cigaredo en sia mano. Li multfoje ŝanĝante sian pozicion atendas pene. Ĉu estas dezirinde, ke mi proponu helpon? Ne. Li probable hezitos apogiĝi sur ŝultro de nekonata virino. La vico moviĝis kaj venas lia vico. Li montrinte la skatoleton al vendisto aĉetas saman markon. Tiam lia akompananto venas, kaj ili kune eliras el la butiko.

Mi rememoris mian onklon. Ankaŭ li amis fumadon. Krome li amis trinki alkoholaĵon, sed en la komenco de demenco li iom post iom forgesis la kutimon trinki. Obsedo pri cigaredo daŭris ĝis la fino de lia vivo. Kelkajn monatojn antaŭ sia morto, li fuĝis el malsanulejo por fumi hejme. Sed li ne povis atingi eĉ la plej proksiman bushaltejon pro sia malforteco.

Mi finis mian aĉetadon kaj eliras el la butiko. Ili ankoraŭ estas fore sur la strato. La maljunulo paŝas preskaŭ portate per la brako de la akompananto.

2022 aŭtuno

Mia vivo kun miaj dorlotbestoj (2/2)

(1/2)

verkita de Tutamo

要約（Resumo en la japana lingvo）：柴犬と2匹のネコとの生活について語るエッセイの後編。ネコはおやつのねだり方もシャワーの浴び方もイヌと対照的なのだが彼らは毎日仲良く暮らしている。イヌとネコ、どちらが好きかと問われたらそれは…。

Du katoj, Koume kaj Sasuke, pasigas tuttagan tempon en domo. Dum plimulte da tempo, precipe tage, ili dormas. Ĉar ili manĝas kun Ĵiro samtempe, ili atendas lian revenon de promenado. Rimarkinte lin ili direktiĝas al la pordo rekte kaj atendas la pordon malfermiĝi. Al ili ni donas kato-manĝaĵon. Antaŭe kuracisto de dorlotbestoj diris, ke Koume eble malsaniĝos pro la viando de fiŝo. Ekde tio ni ne donas al ili manĝaĵon enhavantan fiŝaĵon.

Ni donas al la hundo kaj du katoj manĝaĵon, kiun ni mezuras laŭ ilia respektiva pezo dufoje tage. Ili ĉiam volas manĝaĵon pro malsato. Kelkfoje ni donacas al ili iom da manĝaĵo precipe. Ili atendas tion kun aspiro. Kvankam Ĵiro postulas donacon kuŝante sub manĝtablo silente, katoj dormas kvazaŭ ili ne havas intereson. Kaj tuj kiam mi aranĝas donacon al Ĵiro, ili levas la kapojn kaj rigardas nin de malproksime. Fine ili alproksimiĝas al ni kaj manĝas sian donacon nature. Same kiel Ĵiro, ankaŭ ili verŝajne atendas mian donacon.

Mia edzino duŝas ilin unufoje monate. Somere pli ol unufoje. Ĉar ili malŝatas duŝon, ili protestas baraktante kaj blekante laŭte. Koume eĉ gratas ŝiajn brakojn. Hundo havas propran odoron eĉ post duŝo. Aliflanke kato estas senodora. La kaŭzo duŝi hundon estas, ke ĝia odoro fariĝis forta. Kaj la kaŭzo pri kato estas ĝia malpuro. Post duŝo ili kuŝas silentaj ĝis iliaj haroj fariĝas sekaj.

En pasinta tempo, ni elportis ekster domon katojn ligitajn per ŝnuroj, kiam ni promenis kun Ĵiro. Iunokte Sasuke eskapis el ligilo, kaj bona Ĵiro postkuris kaj kaptis lin. (Tre saĝa hundo li estas!!) Ekde tio ni neniam elportas katojn. La retoj de fenestroj funkcias ne nur por evito de eniro de moskito sed ankaŭ por tiu de eliro de katoj. Ili estas ne-enuaj endome ĉiutage.

*Ĵiro* kaj *Koume* kuŝas sur planko amike.

Hundo havas mienojn montrantajn siajn sentojn. Kiam ĝi ĝojas, ĝi alproksimiĝas svingante sian voston. Male ni ne povas kompreni la sentojn de kato. Ĝi ĉiam estas libera laŭ sia volo. Kiam ĝi volas dorlotiĝi, ĝi venas por dorlotiĝi al ni. Tamen, kiam ni deziras karesi ĝin, ĝi ne lasas nin tuŝi kaj iras for. Ni ne povas igi ĝin laŭ nia deziro. Mi ŝatas ankaŭ tian karakterizon de kato. Mi ne povas respondi, kiu estas plaĉa al mi, hundo aŭ kato. Ambaŭ estas ĉarmaj.

Fino.

2022 aŭtuno

長いエスぺランティスト人生のあれやこれや　その２

その１

Sanjo

　短大時代に始めたエスペラントの学習は、社会人になって一旦途切れることになった。いろいろ事情があって、卒業後は福島で働こうと実家に戻ったため、エスペラントを続ける環境が残念ながらなかった。それでも、仙台エスペラント会に連絡をして、行ってみようかと思ったこともあったが、田舎の交通事情は悪く、少ない本数の列車（！）で往復3時間以上かけて出かける勇気はわかなかった。

　その年の夏、上京して就職。当時は一流企業も中途採用が盛んで、職探しには困らなかった。私が就職したのは、東証一部上場（今では懐かしい名称になってしまったが）のけっこう有名な企業で、勤務地は銀座6丁目並木通りの支社！いわゆる「花のOL時代」（このことばも最早死語ではあるが）を約2年間人並みに満喫して、エスペラントはほとんど私の生活から消えていた。とはいえ、エスぺランティストの友人とは親しくしていて、この後の私の人生計画を立てるに際して、エスペラントと直接の関連はないが、大きなヒントを与えてもらった。その友人は、仕事で3年間ロンドンに駐在していて、私が英語をもっと勉強するために渡英したいという希望を持っていることを知っていた。そこで、現地で得た情報を私に伝えてくれたのだ。

　英語の勉強に海外に行く、というと、現在では大学等への留学が普通だが、イギリスには世界中から英語を勉強したい若い、特に女性が選択できるシステムとして、オーペア制度というのがあった。今もあるらしいが、最近はワーキングホリデービザを利用したりするらしい。1970年代には、日本からもけっこうな数の女性がオーペアとして渡英していた。私は会社勤めをして貯金も少しあったので、すぐに決断した。幸いに友人がロンドンのイギリス人家庭を紹介してくれたので、事前に手紙のやりとりをして、いざ出発！とりあえず観光ビザで行ったが、空港の入管で私の受け入れ家庭の手紙を見せると、その場で1年有効のビザをもらえた。1974年11月のこと。

　私を受け入れてくれたDavenport家には、3歳と6か月の赤ちゃんがいた。おまけに大きな、黒のラブラドールも。私の英語は、会社勤めでは使っていなかったので、渡英前に学習し直した程度だったが、どうにか日常生活は送れた。できるだけしゃべって、その家の主人が夕方持ち帰る新聞をいただいて読んだり、時には議論したり。当時は、イギリスは北アイルランドで対英テロ闘争を行っていたIRAのテロ事件が頻繁に起きており、私もロンドン中心部へ出かけて、交通規制にあったこともあった。オーペアというのは、受け入れ家庭にもよるが、こどものお世話をしたり、家事を少しやることで少額ではあるが報酬がもらえる。時間をやりくりして、英語学校にも通うことができ、ドイツ、スペイン、スイスなどから来ていたオーペアの人たちと友達にもなった。滞在中に、イギリス各地にも連れていってもらった。エミリー・ブロンテの小説「嵐が丘」の舞台になったヨークシャーの荒野は印象に残っている。

　1年間だから、けっこういろいろな経験ができたし、とても充実した時期であったが、今残念に思っているのは、この間エスペラントとは全く関係がなかったこと。一度、ロンドンのエスペラントクラブを訪ねようかと思ったことがあったが、しなかった。イギリスには英語を勉強しに来たのだから、英語に集中しようと考えたわけだが・・・　もし、あのときエスペラントもやっていたら、私の人生は別のものになったかもしれない、と夢想することはある。ただ、英語が自由に使える状態で、各国から来た人々とも英語で話すことができる状態だったため、それ以上の共通語を必要としなかったのだろう。今となれば、もったいなかったなと後悔している。1975年11月の帰国後、仕事に英語を使うことが多くなったが、それでもエスペラントをすっかり止めたわけではなかった。（続く）

2022 aŭtuno

エスペラント、日本語、そして……
－その２－

－その１－

石川尚志

　前号で、中動態の文は「主語の行為」を表すのではなく、「主語に生じた事態、状態の変化」を表すのであって、文法上の主語は、出来事が起こる場所を示すのみ、と書いた。中動態の本質についての議論は、言語学者、金谷武洋氏に依拠している。氏の『日本語と西欧語』（講談社学術文庫）p.227に「印欧古語には、行為者を全面に打ち出す能動相と対立する文法カテゴリーとして中動相があった。その機能は行為者の不在、自然の勢いの表現」とあり、中動相は「印欧語における無主語文」ともいう。私は、金谷氏の定義を古語だけでなく現代語にも適用するため、「自然の勢い」に加えて「第三者の行為」を加え、「行為者の不在、第三者の行為を含む自然の勢いの表現」としたい。

　金谷氏はカナダで言語学を研究し日本語を教える過程で、日本語に主語はいらない、と主張する三上章の文法の合理性・有用性に気づいた。そして、主語の不在という現象は日本語に特有なものではなく、サンスクリット、古典ギリシャ語のような古典語でも、中世英語などもそうだったと論じている。氏はそこから出発して、文法学者の間で議論の決着がついていない中動相（中動態）の問題を、バンヴェニスト、ギョーム、細江逸記等の議論を批判的に検討して解決を導いた。このように私は理解しているが、三上文法自体、日本の国語学者の多数に受け入れられてはいないし、金谷氏の中動態論も言語学者には評価されていないように見える。また、金谷氏はエスペラント（E-o）にはまったく言及していないので、中動態とE-oの関係は、まったく私の創見（aŭ非創見aŭ皮相見？）になる。

　日本語における主語の問題について、中動態から話がそれるが触れておきたい。上司が部下に「この仕事、やってくれないか？」と頼んだとする。肯定的な答えとして、「やります」「私がやります」「私はやります」という三つの答えがありうる。意味は微妙に違う。「やります」には特別な含みはないが、「私はやります」というと、「他の人はどうであれ私はやる」という意味だし、「私がやります」だと「他の人を差し置いても自分がやりたい」というニュアンスである。それぞれ意味は違い、代替性はなく、「やります」はこれで完全な文であり、後二者の省略形ということはない。また、助詞の「は」「が」は主格を示すとは限らない。例えば、「子供は寝かせたか？」「学校は行った？」「ラーメンが食いたい」などを考えれば分かるように、「子供」「学校」「ラーメン」は目的であり、ここでの「は」「が」は主題を示している。

　国語文法が明治以来、英語文法（近代印欧語文法）の影響を受けて、主語必要論が主流となっているようだ。また後に見るように、西欧人のE-o文法家たちは、主語の存在を前提としていて、それが中動態の理解の妨げになっていると思われる。

　では、具体的にE-o文法のなかで中動態がどのように扱われているかを見てみよう。K.Kalocsay-G.Waringhienによる文法書、Plena Analiza Gramatiko de Esperanto (PAG)が、中動態についても最も体系的、詳細に論じている。他の論者はPAGを下敷きにしており、例文も説明もほとんど同じである。
PAGは言う。

La mediala voĉo, esprimata per iĝi, unuigas en si propre la aktivon kaj la pasivon: la subjekto estas samtempe ankaŭ la objekto de la ago: ĝi faras la agon pri si mem. PAG, p.166.

つまり、中動態は能動態と受動態の合一で、そこでは主語は同時に目的語であり自己に対して行為する、ということである。それでは、前回に見た動詞の再帰形とどう違うのか、ということになる。PAGは再帰形（refleksivo）は、自発的意思による行為であり、中動態の行為は自発的・意識的でない行為であるという（PAG,p.276）。Mi naskiĝis en Tokio.も無意識的な私の行為というわけだ。かなり無理な説明ではないか。そもそもPAGの著者をはじめととするE-o文法家は、naskiĝiやnimiĝiなど私が前回にあげた動詞を中動態動詞として意識しているかも怪しい。彼らが取り上げるのは、

　La ŝtono ruliĝas.
　Ne ĉiam per aĝo mezuriĝas saĝo(Z).
　Ŝi sidiĝis sur la kanapo.
　La ŝipeto turniĝis ĉirkaŭ si mem (Z).
　Li volviĝis en sian mantelon.

などであり、3,4,5番目の例などは、金谷（石川）的観点からは中動態とみなすことはできそうもない。
PAGやその他の論者は、以下は中動態ではないとするが、

　La bildo pentriĝas.
　Li laŭdiĝas.

次の例は、本来ダメだが慣用的に使われているから許容するという。

　La libro legiĝas facile. (La libro vendiĝas bone.と同じだ！)
　Akre desegniĝas la kontruo de domo.

　どうしてこのような混乱が起きるのか？それはそもそもPAGなどの論者が採用している定義が怪しいのであり、その怪しさは彼らの言語観、ひいては世界観の根底にある「S-Vのドグマ」（これは私の用語）からきていると私は睨んでいる。次号以降で説明を試みるつもりだが、話が哲学的もしくはMEGALOMANIA的になってゆくかもしれません。質問、批判を歓迎します。

2022 aŭtuno

Restantaj Esperantaĵoj; du epigrafoj skribitaj en Esperanto

OONISHI Masajuki

【要約】1930年代に青山士（あおやま・あきら）によって造られた新潟県の大河津分水の建設碑及び長野県の和田峠トンネルの上部には、エスペラントで刻まれた銘文が残っている。エスペラント運動が盛んだった当時が偲ばれる。

Mi prezentas du epigrafojn, skribitajn en Esperanto, fare de s-ro AOYAMA Akira（青山士）.

La unua estas monumento de kluzo ĉe Ookawazu bunsui（大河津分水、新潟県）, kiu estis konstruita en 1931 por akvoreguligo de la rivero Ŝinano, en la gubernio Niigata.
La konstruado, sub la kondukado de s-ro Aoyama, estis tre malfaĉila. Post la finfaro, la koncernatoj konstruis ĉi tiun monumenton.
Sur la fronta flanko troviĝas la japana kaj espernta frazoj.
「万象ニ天意ヲ覚ル者ハ幸ナリ」
“Feliĉaj estas tiuj, kiuj vidas la Volon de Dio en Naturo”
Sur la aliflanke,「人類ノ為メ国ノ為」“Por Homaro kaj Patrujo”

萬象ニ天意ヲ覺ル者は幸ナリ
Feliĉaj estas tiuj, kiuj vidas la Volon de Dio en Naturo

Due, distingiloj de Wadatouge tunelo（和田峠・旧道トンネル、長野県）, kiu estis konstruita en 1933 en la gubernio Nagano.
La frazoj estas nur per Esperanto.
Maldekstre, “Por la Vojo de la Homaro” kaj dekstre, “Kun Penoj de la Homaramo”.（拙訳：人類の道の為、人類愛の労苦をもって）

Mi pensas, ke en la unuaj jaroj de la 20a jarcento, Esperanto-movado en Japanio estis tre aktiva. Tiuj monumentoj montras tiaman cirkonstancon.

2022 somero

エスペラント始めました

2022 somero

Mia vivo kun miaj dorlotbestoj (1/2)

verkita de Tutamo

【要約（Resumo en la japana lingvo）】柴犬と2匹のネコとの生活について語るエッセイの前編。昔は家の中で飼う犬を「座敷犬」と呼んだものだがうちの次郎も座敷犬生活を送っている。彼の生活はとても健康的だ。

Mia familio havas tri dorlotbestojn. Unu el ili estas vira ŝiba-hundo, nomata “Ĵiro”. Kaj du estas katoj, kiuj apartenas al la speco, norvegia arbaro (norwegian forest). Ili estas virina “Koume” kaj vira “Sasuke”. Ili tri loĝas kune kaj amike kun miaj familianoj en mia domo.

Nigra hundo:*Ĵiro* Griza kato:*Koume* Bruna kato:*Sasuke*

Dekojn da jaroj antaŭe, oni tenis hundon ekster domo. Tiam hundo tenita en domo estis neordinara kaj precipe nomata “zashikiinu (座敷犬)”, kiu signifas endoman hundon. Sed nuntempe multe da familioj tenas hundojn endome. Kial endoma tenado vastiĝas? Pri tio mi havas opinion, ke eksterdoma tenado estas kruela por hundoj kaj riskas hundojn kontraŭ forŝtelo kaj malsaniĝo ktp. Efektive la malsano portata fare de moskito, filariozo, estas tre danĝera. En mia infana tempo, mi malĝoje perdis hundojn pro tio. Nia Ĵiro loĝas en domo, kies fenestroj estas kovritaj de retoj. Kaj li regule vizitas hospitalon por dorlotbestoj por kontrolo de sia sango kaj sia preventa medikamento.

Li vivas sana kaj regula. Ĉiutage li promenas kun mia edzino, matene kaj posttagmeze. Por hundo oni devas promenigi dufoje tage. Ĉiumatene mia edzino kaj li vekiĝas je la 5a kaj promenas dum unu horo, kaj posttagmeze je la 16a horo. Mi ne povas sekvi ilian regulan vivon, ĉar ili estas tre precizaj ĉiutage. Mi promenas laŭ mia libera tempo, kiam mia edzino estas okupita aŭ kiam estas sabate aŭ dimanĉe.

Li manĝas hundo-manĝaĵon post promenado. Diversaj specoj troviĝas, el viando de koko, porko, bovo kaj ŝafo. Li ŝatas ankaŭ panon kaj udonon. Tuj kiam iu familiano manĝas ilin, li proksimiĝas kaj sidiĝas apud la piedoj atendante donacon al si. Li ne interesiĝas pri rizo. Se li manĝos ĝin, certe li atendos same. Ĉokolado kaj faboj ktp estas danĝeraj por hundo. Ni devas zorgi, ke ni ne faligu ilin sur plankon kaj ke li ne manĝu ilin.

Li trinkas nur akvon kaj ni donas al li nur akvon. Kiam li estis infano, ni donas ankaŭ lakton. Li trinkis ĝin kun plezuro. Sed mia edzino ĉesis doni ĝin, kiu enhavas multe da graso, por ke li ne dikiĝos. Nuntempe ni pensas, ke ni devas doni lakton por lia resaniĝo, kiam li malfortiĝos eble.

Nokte ĉirkaŭ la 21a horo, li ekdormas sur sia kuseno.

Sekvos la dua duono.

2022 somero

Raporto pri la Ĝenerala Kunsido Somera en 2022

skribita de JABUKI Cutomu

【要約（Resumo en la japana lingvo）】6月4日に埼玉エスペラント会の夏季総会を開催した。前半は活動状況や新たに取り組む総会や会報について報告し、後半はオンライン懇親会を行った。次の冬季総会はザメンホフ祭と一緒に12月に開催を予定している。

Nia rondo, Saitama Esperanto-Rondo, okazigis la Ĝeneralan Kunsidon en la 4a de junio sur ZOOM. Nia rondo havas longan historion ekde la jaro 1957. Tamen en la lasta tempo ni ne okazigis ĝeneralan kunsidon. Okaze de ŝanĝo de la prezidanto en la lasta aŭtuno, ni planis okazigi la kunsidon denove. En la tago ok membroj kolektiĝis. Ĉi-foje ni uzis nur la japanan.

Kolektiva bildo de la Ĝenelara Kunsido Somera en 2022

En la unua duono dum kvindek minutoj, la kunsido iris laŭ la agendo. Unue ni ok sinprezentis unu la alian laŭvice pri sia nomo, sia komenca okazo kaj sia historio de Esperanto. Post tio mi, prezidanto, raportis pri la situacio, la agado kaj la plano de nia rondo per ppt-dosiero: Renovigo de la reguloj; du rondestroj, la prezidanto kaj la kasisto; du membraj tipoj, regula kaj helpa; kotizo; regula kunsido okazata en du fojoj monate. Aldone, du novaj aferoj, la Ĝenerala Kunsido okazota en du fojoj jare kaj la reta bulteno, “La Verda Gemo”, eldonota sezone. Mi prezentis nian retejon*1 kaj nian tviteron*2. Ni uzas ĉi tiujn, kiel du kanalojn por konekti Esperanton kun la publiko, kiu ne konas ĝin, kaj por konekti nin kun esperantistoj tra la mondo. En lasta parto, mi raportis la financon kaj montris nian dankecon al du membroj, kiuj donas al ni siajn aparatojn senpage.
*1 saitama-esperanto.net
*2 @saitama_eo

Post dek-minuta ripozo, la dua duono dum horo komenciĝis. Tio estas reta bankedo. Trinkante iom da alkoholaĵo, ni interparolis pri diversaj temoj gaje: Resaniĝo de nia membro post operacio; traduko de esperanta libro en la japanan kaj tiu eldonado; lernolibro por komencantoj; legado per Kindle; enkonduka kurso en Sayama, ktp. La tempo pasis tre rapida.

La sekva kunsido, la Ĝenerala Kunsido Vintra en 2022, okazos en la komenco de decembro. Ĝi estos kun la Zamenhofa Festo. Kian kunsidon ni okazigos? Mi volas renkonti membrojn, kiuj ne povis veni ĉi-foje.

Fino.

2022 somero